İslam Dinine Göre Nazar Anlayışı

Kur’an’ı inceledigimizde terim anlamı itibariyle nazarın yani göz degmesinin

Kur’an’da açıkça bulunmadıgını görüyoruz. Bununla beraber Kur’an’da nazara isaret eden

dört tane ayet-i kerimenin olugunu konuyla ilgili rivayetlerden ve degerli müfessirlerimizin

tefsirlerinden ögreniyoruz.

Nazar konusuna isaret eden ayetlere gelince; bunlar, Yusuf suresindeki 67. ve 68.

ayetler, Kalem suresindeki 51 ve 52. ayetler, Kehf suresi 39. ayet ve Felak Suresidir.

Nazar kavramı bu gün için pozitif bilimin metotları ve kurallarınca

açıklanamadıgından dolayı mahiyeti ve meydana gelisiyle alakalı kesin bir sey söylemek

mümkün degildir. Fakat konuyla alakalı gerek slam âlimlerinin gerekse parapsikolojiyle

ugrasan bilim adamlarının farklı yorum ve tespitleri mevcuttur. Bunlardan bazılarını

sunlardır:

bn Kayyım el-Cevzi (v. 751) nazarı ruhun karsı bedene olan etkisi ile açıklar ve

nazar hadisesinin ruhi bir olay oldugunu ifade ederek bu durumu söyle izah eder:

“Süphesiz ki Allah Teala beden ve ruhlarda çesitli güç ve tabiatlar yaratmıs, birçoguna da

özellikler ve etkili sekiller vermistir. Akıl sahibi bir kimsenin ruhun bedene olan tesirini

kabul etmemesi mümkün degildir. Nazar olayında meydana gelen etki her ne kadar göze

nispet edilse de gerçekte ruha aittir. Ruhların tabiatı, gücü, nitelikleri ve özellikleri

birbirinden farklıdır. Haset eden karsısındakini çekemeyen, kisinin ruhu haset edilen kisiye

açıkça zarar verir. Gerçekte nazarın esası budur. Çünkü haset eden nefiste habis bir olusum

meydana gelir ve haset edinilenle karsılasarak ona etki eder.”

Nevevî nazarın mahiyetiyle alakalı olarak Maziri’nin söyle söyledigini

aktarmaktadır: “Nazar esnasında nazarı degen kisiden bir zehir çıkar ve kendisine nazar

degen kisiye ulasır. Ayrıca nazarı dege kisi baktıgında gözünden bir sıcaklık, ates çıkar,

vücudunu hararet basar ve zarar verir. Tıpkı beyaz benekli yılanlardan çıkarak insanlara

ulasan zehirli güç gibi, bu çesit yılanlar insana bir göz attıgında tıpkı nazar gibi insana

zarar verir.”

Fahreddin Razi de bn Kayyım gibi nazarın ruhi bir hadise oldugunu söylemekle

beraber nazarın kıskançlık ve hasetten dolayı meydana gelebilecegi gibi asırı bir sevgiden

dolayı da meydana gelebilecegini söylemektedir. Razi, bu durumu da söyle izah eder: “Bir

kimse bir seyin güzel oldugunu güzelligi üzere kalmasını ister ve yine bazen de, haset eden

kimsenin düsmanının elindeki seye karsı haset duydugu zaman ki gibi onun o güzelligi

üzere kalmasını istemez. Binaenaleyh, birinci durum olursa bu kimsede, bu güzel görme

esnasında o güzelligin kaybolacagına dair siddetli bir korku meydana gelir. Siddetli

korkuda, ruhun, kalbin içinde sıkısıp kalmasını iktiza eder. ste o zaman ruh ve kalp çok

ısınır. O zaman, ruh-i bâsire de, kuvvetli ve sıcak bir hal meydana gelir. kinci durum söz

konusu oldugunda bu güzel görme esnasında siddetli bir haset ve bu nimetin düsmanın

elinde olması sebebiyle de büyük bir hüzün, keder meydana gelir. Hüzün ve kederde yine

ruhun kalp içinde sıkısıp kalmasına sebep olur. Bu durumda da siddetli bir ısınma meydana

gelir.37” ste bu ruhun ısınması, gözler aracılıgı ile karsı tarafa ulasarak onu etkilemektedir.

bn Haldun (v. 808/1406) Mukaddime adlı eserinde nazarı nefsi ve ruhi bir tesir

olarak ifade edip, göz degmesinin gayr-i ihtiyari olarak vuku buldugunu söyler ve bu

durumu söyle izah eder: “Göz degmesi de nefsi ve ruhi olan tesirler gibidir. Göz degmesi,

bir kimsenin gözüyle herhangi bir insanı veyahut bir durumu gördügünde son derece

begenip, son derece güzel bularak o nesneye bakmasının bir sonucu olarak, o nesne ve o

varlıklara bu sekilde bakan kimsenin nefsinin, yani ruhunun tesir etmesinden ibarettir.

stidat sahibi olan kimsenin gözüyle, bu suretle son derece güzel bularak bakmasından

kıskançlık dogar. Bu kıskançlık o güzelligi o varlıklardan çekip almak istemek oldugundan

bu, o varlıgın hal ve durunun bozulmasına tesir eder. Böylece göz degmesi tabi ve

yaradılıstan gelme bir özelliktir. Göz degmesi özelliginin tesiriyle yukarıda andıgımız

tesirler arasında ayrılık sudur: Göz degmesi tabiat ve yaradılıstan gelme bir özellik oldugu

için degismez, bakan kimsenin o varlıga tesiri istek ve dilegine de baglı degildir. Bu özellik

gayret ve emek sarf etmekle de elde edilmez, yukarıda anladıgımız tesirler arasında her ne

kadar tabii olanları ve yaradılıstan gelenleri var ise de tesir ede bilmesi için istidat

sahibinin tesiri istemesi ve düsünmesi gerekir. Bu tesirlerin yaradılıstan gelen tarafı

tesirin istidat sahibinden çıkması kuvvetidir, bu çıkısın kendisi ise yaradılıstan gelme bir

hal degildir. Bundan dolayı bilginler sihir ve keramet ile adam öldüren kimse öldürülür ise

de, gözünün degmesi ile bir kimsenin ölümüne sebep olan kisi öldürülmez, derler. Bunun

sebebi göz degmesi halinin göz sahibinin ihtiyar ve arzusuna baglı olmadan bu özelligin

yaradılıstan gelme bir hal olup, degmenin zorla ondan sadır olmasıdır.”

Konyalı Mehmet Vehbi Efendi (v. 1949), nazarın mahiyetini ve nasıl

gerçeklestigini söyle izah ediyor: “Nazar, bir cismin diger bir cisme tesir etmesidir ki, bu

da bir gerçektir. Mesela, yılan ve akrep gibi zararlı yaratıkların ısırmaları esnasında o

zehrin etkisiz bir hale getirilmesinde doktorların onu tedavi için verdikleri ilaçların her

birinin ayrı ayrı tesiri, hep bir cismin diger cisme tesiri kabilindendir. Su halde bir sahsın

gözünden çıkan ufacık bir cevherin diger bir sahsa isabetle mavzer kursunu gibi onu helak

ve ifsat etmesinde aklın kabul edemeyecegi bir engel yoktur.”

Yazır, ise farklı bir degerlendirme yaparak bakısların niyet ve düsünceye baglı

olarak iyi ve yakutta kötü bir sekilde karsı taraf üzerinde hükmünün oldugunu, bununda

manevi bir etki olabilecegi gibi maddi bir müdahalenin de söz konusu olabilecegini söyler

ve bunu söyle açıklar: “Öfkenin bedende bir hükmü ve tesiri oldugu gibi, gözlerin de

karsılarındakine bakıslarına göre, iyi veya kötü bir hükmü vardır. Kimi elektrik gibi

dokunur, çarpar, mıknatıslar, manyetize eder; kimi tutkun olur, kimide aldıgı etkiyle

kıskançlıgından bir öfkeye düser, türlü türlü suikastlara, tuzaklara kalkısır ki maddi ve

manevi bunun hangisi olursa olsun hedefine ulastıgında göz isabet etmesi göz degmesi

veya nazar denilen sey olur.”40 Yazır, bu yorumuyla manevi bir mesele olan nazar

konusunu pozitivist bir sekilde izah etmektedir.

Nazarın mahiyeti ve meydana gelisini anlayabilmek için, nazarın varlıgını kabul

eden slam âlimlerinden bazılarının görüslerini naklettikten sonra, son dönemlerde konuyu

biyoenerji açısından inceleyen bazı bilim adamlarının görüslerini de elealıcaz. Bunların

basında uzun yıllar Azerbaycan’da kalan ve biyoenerji ile alakalı arastırmalar yapan Prof.

Dr. Ahmet Maranki ve Elmas Maranki çiftidir. “Kozmik Bilim ve Bilinçte Yasam Enerjisi”

adlı eserlerinde konuyu söyle izah etmektedirler: Her insanın bedeninden yayılan manyetik

enerji alanı vardır. Bu, bazılarında negatiftir. Bazılarında da pozitiftir. Negatif enerji yüklü

birisi insanların aurasını düsünce ve bakıslarıyla delebilip, onun bedenine girip enerjisini

emebilir, o insanı bitkin düsürebilir, hastalandıra bilir, hatta ölüm derecesine getirebilir.

Semiyon-Velantino Kirlian adlı Rus bilimcisi çift, Kirlian fotografı ile canlılardan yayılan

enerjiyi (aura) tespit etmistir. Yapılan onlarca deney neticesinde, deneklerin muhtemel

emosyonel vaziyetlerinde yani farklı duygu hallerinde yapılan ölçümler ve çekilmis

görüntüler bize gösterir ki, bu ısıklanmadaki çesitli renkler ve parlaklıklar denegin psisik

vaziyeti baglı olarak degismektedir. Kozmik bilme göre nazar yani menfi bakıstan

korunmamız lazım. Bakıs bir enerji olup müspet olursa müspet, menfi bakılırsa inegin

ölmesi, baktıgımız insanların kayıp düsmesi, kırılmalar gibi hadiseler her an bizi magdur

edebilir.

Altan Altanoglu “Düsüncenin Enerjiye Dönüsümü” adlı eserinde nazarın “Gözden

beyne gönderilen mesajların, beyinde düsünce sistemiyle enerjiye dönüstükten sonra yine

gözden çıkarak hedefine dogru büyük bir hızla ilerleyip menzilinde meydana getirdigi

tahribat” olarak ifade edip söyle açıklamaktadır: “Dikkatli bakıslar, bir kisi üzerinde

yogunlastıgına da muhatap konumunda olan kisi rahatsız olur. Yogun ilgi ve dikkat kisinin

cesaretini kırabilir. Kisiye elestiri gözüyle bakılması onun dengesini yitirmesine ve

sınırlamalarının farkına varmasına neden olabilir. Böylece korku ve ürperme olayı

meydana gelir. Kin, nefret, kıskançlık ve çekememezlik duygularıyla dolu olan bakısların

hedefi haline gelen kiside korku ve ürperme, yüzünde sararma, kalp atıslarının hızlanması

gibi belirtiler görülür. Korku ve ürperti yapılmaması ve söylenmemesi gereken seyler

yaptırır ve söyletir; rahat ve dengeli olmak gerekirken tam tersi duyguları hissettirir.

Herkes bu atmosferden kurtulup güven ve huzurla yoluna devam etmek ister. Ancak bu

hemen mümkün olabilir mi? Çünkü üzerinde yogunlasan enerjinin düsüncenin enerjiye

dönüsümünün etkileri vardır.”