Takılarda Kullanılan Nazar Simgeleri

Dünya kültürünü zenginleştiren farklılıklar en çok takı alanında kendini gösterir.

Takılar, geçmişten günümüze geçirdikleri değişim evreleriyle toplumların yaşantılarına

da ışık tutar. Her toplum kendi takı geleneğini oluştururken farklı nesnelere benzer

anlamlar yüklemiştir.

Takı takma geleneği, Anadolu’nun çeşitli bölgelerinde kullanım amacına göre isim

alır. Bu takıların hemen hepsinin kendine özgü anlamı ve hikâyesi vardır. Bunlar

bereket, sabır, kimi zaman uğur veya gözden sakınma, kimi zaman da kötülüklere karşı

korunmadır.

Anadolu’da kadınların yanı sıra erkeklerin de kötülüklerden korunmak amacıyla,

üzerinde taşıdıkları gümüş süs eşyaları vardır. Gümüş ve maden düğmeler, yüzükler,

köstekler ve bunların ucunda sallanan gümüşten elle yapılmış süsler, silah kabzalarında

ve tütün tabakalarında görülen savat işçiliği, gümüş ve mercanla işlenmiş kırbaç uçları

bu eşyalar içinde yer alır.

İnanışlara göre, nazardan korunmanın en yaygın yöntemi, çeşitli tılsımlar

taşımaktır. Örneğin sol bileğe takılan kırmızı bilezik, kırmızının aktif bir renk olarak

bakışları yakaladığı ve onlardaki saldırganlığı gerisin geriye sahibine gönderdiği inancı

söz konusudur. Mavi nazar boncukları da en yaygın tılsımlar arasındadır ve muhtemelen

‘aynı kutuplar birbirini iter’ ilkesinden yola çıkmaktadır. Çünkü mavi gözlüler

Ortadoğu’da kötü bakışın sahipleri olarak görülürlerdi. Bununla birlikte, mavi renk

koruyucu kabul edilir; çünkü mavi aynı zamanda, gökyüzünün rengidir. Eski kültürlerde

yaygın olarak rastlanan ve bizim ‘Fatma Ana’mızın Eli’ olarak bildiğimiz hamsa adlı

tılsımın da rengi genellikle mavidir. Bu, beş parmağın ve avuç içinin belirgin bir şekilde

görüldüğü, ortasında bir göz işareti bulunan bir tür el ikonudur.

Bunların yanı sıra, çeşitli kuş tüyleri, taş ve kaya parçaları ve üzerinde göze benzer

şekiller seçilebilen deniz kabukları, nazara karşı etkili olarak kabul edilip tılsımlarda

kullanılır. Bunun mantığı, kötü bakışa sahip olan gözün dikkatini parlak ve cazip

objelere çekmektir; çünkü nazarın tüm potansiyelinin, ilk bakışta açığa çıktığı

düşünülür. Altın, gümüş ve türkuaz gibi değerli taşların kullanıldığı diğer mücevherler

de, kimi zaman bakışları üzerinde toplayıcı unsurlar olarak aynı amaçla

kullanılır.

Türk giyim-kuşamında elbise ve takılar (baş, el, kol)kullanım olarak çeşitlilik ve

gelişme göstererek kültüre ait ürünler olarak şekil kazanmıştır. Kültüre ait ürünler

olmasında kullanılan malzemelerin Türk inanç ve toplum yapısına göre sembolize edilip

ve bu sembol haline gelen malzemelere verilen manalar, işlenen motiflerle, renklerle

desteklenerek “Türk’e ait “bir mahiyet kazanmıştır. Tüm bunlara rağmen “Türk’e ait

“olarak kültüre has olarak gelenek şeklinde toplumda bir nevi iletişimi sağladığı gibi

inanç boyutu şeklinde korunma ve de ekonomik gösterge olarak da sembolize

olunmuştur.