Takı ve Boncuklar

Takıların ilk kez ne zaman ve ne amaçla kullanıldığı hakkında kesin bir bilgi

olmamakla birlikte, geçmişinin insanlık tarihi kadar eski olduğu ve doğa- inanç ilişkisi

sonucu oluştuğu tahmin edilmektedir.

Otuz bin yıl önce ölümün sessizliğinden doğdu takılar. İnsanoğlu, yanı başında

susan nefesin geri dönmeyeceğini anladığında, belki son bir kez daha onu kutsamak,

gittiği yerde huzur duymasını sağlamak, karanlığın kötülüklerinden korumak için

mezarına taşlardan, boynuz ve kemiklerden, deniz kabuklarından yapılma boncuk

dizileri, bilezikler ve yüzükler koydu. Sonra başa çıkamadığı kötülüklerden,

tehlikelerden kendisini de korumak için boynunu, kollarını, ellerini, başını, ayaklarını

takılarla donattı; onları tanrılarına sundu. Bir de baktı ki volkanik camlara yansıyan

görüntüsü, takılarla daha farklı, daha güzel. İşte dinin ötesine geçtiği o andan sonra

taktıklarını bir daha hiç çıkartmadı; takıların güzelliğinde kendi güzelliğini buldu.

Zamanın içinden sessizce geçerken onları en parlak, en göz alıcı madenlerle, taşlarla

bezedi.

Binlerce yıldır genellikle kadınlar tarafından daha zarif görünmek amacıyla

kullanılan takılar, kişinin bulunduğu sosyal statüsünü ve kimliğini temsil etmesinin yanı

sıra değişik işlevleri bulunmaktaydı. Takı, kişinin kendisini güzel hissetmek ya da güzel

göstermek istemesinin dışında, onu taşıyanı kem gözlerden korumak için tasarlanmış bir

nesnedir ve bir ilişki kurma biçimidir.

Süslenme, süs ve takı kullanma; ilk çağlarda bir inanca dayalı olarak veya süslenme

gereksinimiyle ortaya çıkmış ve gelenekselleşerek günümüze kadar gelmiştir. Küçük

topluluklar halinde yaşayan kabilelerin kendi örf, adet, görenekleri doğrultusunda

yaşadıkları coğrafi çevreden temin edebildikleri doğal malzemelerle tasarladıkları

takılar geleneklerle de bütünleşip sembolik anlamlar yüklenerek günümüze

ulaşmışlardır.

Eski çağlarda insanlar takıları, süslenmek için değil inançlarını ifade ettiği, kötülük

ve tehlikelerden koruduğu için takmışlardı. Takı ve aksesuarlara ait bulgulara

günümüzden 30 bin yıl öncesinde üst paleolitik dönemde mağara duvar resimlerinde,

küçük kadın heykellerinde rastlanılır.

Taş, metal, ağaç, kemik, kumaş, cam gibi temel maddelerin yanı sıra, artık

malzemelerden de elde edilen birçok takı güçlü bir kültürel birikimin geçmişten

günümüze yansıyan örnekleridir. Takılar süslenmenin dışında, inançlara ve geleneklere

bağlı kalarak da hazırlanmakta, bu amaçla hazırlanan takılar, toplumun inançlarını

yansıtması bakımından da kutsal sayılmaktadır.

Süslenme ve takı takma geleneği kadınların yanı sıra çocuklarda ve yetişkin

erkeklerde de görülen bir olgudur.

Takı, kişinin kendisini güzel hissetmek ya da güzel göstermek istemesinin dışında,

onu taşıyanı kem gözlerden korumak için tasarlanmış bir nesnedir ve bir ilişki kurma

biçimidir. Takılar ifade ettikleri anlamlar ile toplumda yerleşmiş inançları yansıtırlar.

Kolye, taç, bilezik, iğne, kemer, yüzük, küpe, halhal gibi formlarıyla Mezopotamya,

Mısır, Helen, Etrüsk, Roma krallarının ve egemen sınıfların taktıkları görkemli

biçimleriyle din ve devlet gücünün de simgesidir.

Türk kültürünün en önemli ürünü olan bu korunma amaçlı gelenek, Şamanist, gök

tanrı ve İslam inancının özellikleri ile de şekillenerek günümüze kadar Anadolu Türk

kadınının giyiminde yer edinmiştir.

Kadınların çeşitli takılar takarak süslenmelerini insanlık tarihi kadar eski olduğunu

söyleyebildiğimiz gibi, Türklerde süslenme ve takı takma alışkanlığına“doğumla

başlayıp ömür boyu sürer” diyebiliriz.