Nazarlıklar

Halk inancına göre, onu üzerinde taşıyanı büyüye, hastalıklara ve diğer fenalıklara

karşı korumaya veya içinde bulunduğu fenalıktan kurtarmaya hizmet eden objeye

nazarlık denir.

Kendisini pek çok tehlikeden korumasını bilen insanoğlu; kaza, hastalık, ölüm

getireceğine inandığı nazardan da korunmak amacıyla çeşitli koruyucu nesnelere

sarılmıştır. Topluca nazarlık olarak adlandırdığımız koruyucu nesneler, nazara inanan

bütün topluluklarda hemen hemen birbirinin aynıdır. Türk halkı tarafından da kullanılan

nazarlıklar arasında mavi boncuk, yedi delikli boncuk, kendiliğinden delinmiş taş, eski

süpürge, sarımsak, kartal pençesi, hurma çekirdeği, sarı kehribar, yumurta kabuğu,

kurban gözü, geyik boynuzu, öküz boynuzu, at kafası, çörek otu, günlük, kuru karanfil

ve üzerliği sayabiliriz. Bu sıraladığımız nazarlıkların bazıları evlere asılmakta, bazıları

üstte taşınmakta, bazıları da bağ, bahçe ve tarlalarda bulundurulmaktadır. Çörek otu,

günlük, kuru karanfil ve üzerlik ise nazara karşı yapılan tütsüde kullanılmaktadır.

Ayrıca, üzerlikten yapılan nazarlıklar evlere de asılmaktadır.

Anadolu' da yaygın olarak insanlar nazara gelmemek için vücutlarının çeşitli

yerlerinde, nazarlık taşırlar. Vücutta nazara karşı taşınan objeler arasında en yaygın

biçimde görüleni göz boncuğu ya da nazar boncuğu adı verilen sembolik gözdür. Halk

arasındaki anlatılarda sıkça rastlanılan bir hikâyede, bedende taşınan bu boncukların

çoğu kez nazar değmesi sonucu çatladığı ya da kırıldığıdır. Anadolu'da göz boncuğunun

yanı sıra vücutta taşınan nazarlıklar zengin bir çeşitlilik göstermektedir.

Bunlar arasında hamaylıları, hal hâlları, muskaları, sıra dışı taşları, metal

parçalarını, eski paraları, metal düğmeleri, kemikleri, dal parçalarını, çeşitli hayvanların

dişlerini, tüylerini, kemiklerini, boynuzlarını, deniz kabuklularını, renkli kumaş

parçalarını, bitki tohumlarını, yüze ve ellere yapılmış dövmeleri sayabiliriz.

Nazar için gök mavisi rengindeki gözün bakışının değmesi ihtimalinin daha büyük

olduğuna inanılır ve bunun için de gök mavisi şeylerle nazar değmesinden koruyacağı

düşünüldüğünden mavi boncuğa önem verilir. Mavi boncuk tek başına bile nazarlık

olarak kullanılır. Bundan başka Anadolu’da nazar değmesinden korunmak için yeşil

kahve tanesi, eski para, kurşun, çitlembik kabuğu ve at nalı gibi şeyler de nazarlık

olarak kullanılır. Bu nazarlıklar, kullanıldıkları yere göre değişik şekillerde asılır ve

dikilir. Mesela, çocukların omuzlarına dikilir, çocukların beşiğine asılır, hayvanların

alınlarına yahut boyunlarına asılır, evlerin veya binaların giriş kapılarına konur,

arabaların ön aynasına asılır. Nazarlıklar kem bakışların etkisini azaltan çeşitli nesneler

olarak çok büyük önem taşır. Günümüzde artık hemen hemen her evde bulunur kimine

göre süs, kimine göreyse korunma simgesidir.

Öyle anlaşılıyor ki göz değmesinin temelinde yatan esas sebep kişilerin kıskançlık

duygusudur. Ve bu duygunun, baktığı kimseye yansıması ve onu tesiri altında

bırakmasıdır. Nazarlık takmakla bu kıskançlık dolu bakışın tesirinin azaltılması veya

başka yönlere yansıtılması amaçlanmaktadır.